Lũ cát tàn phá Xóm Cát

Không kịp trở tay

Tính đến ngày 12/11, tức 4 ngày kể từ khi những dòng thác cát ào ào đổ xuống Xóm Cát- một ngôi làng nhỏ nằm giữa ba bề động cát của xã biển An Hải, những dòng suối cát vẫn liên tục chảy xiết trong từng ngõ nhỏ.

Con đường liên thôn từ trung tâm xã về đến Xóm Cát ngập ngụa trong cát. Người đi xe máy phải trả về số 1 mới khó nhọc nhích dần qua những con đường ngập đầy cát và nước. Cái chợ nhỏ, nơi ngày ngày 210 hộ dân Xóm Cát mua bán, giờ chỉ còn một bãi nhớp nhúa. Những chiếc liều bị cát tràn về ngập đến phân nửa, một đứa trẻ đứng thẳng lưng là chạm đến mái.

Hàng chục ngôi mộ được xếp đá, cao đến cả mét, nằm ven con đường làng từ bao đời nay cũng bị cát lấp chỉ còn nhú vài mỏm đá lập lờ. Nhiều ngôi nhà ở xóm cát và cả những bức tường rào còn mới nguyên bỗng dưng “lùn xuống”, nhiều bức tường từ 1,5m giờ chỉ còn vài phân.

Bà Biện Thị Sáng, năm nay 95 tuổi cho biết, cả đời bà sống ở mảnh đất này, chưa từng biết đến lụt lội. Vậy mà những ngày qua, nước ở đâu từ sau nhà ào ào chảy xuống cuốn theo cây cối, rác rưởi và cát là cát. Nước cũng luồn sâu dưới chân móng nhà bà làm sập phía trước và phía sau, sụp nền nhà và tạo thành hầm ếch sâu khoảng 1,2m, rộng hơn 2m, bên dưới nước vẫn đang chảy rông cả ngày đêm.

Bà Biện Thị Sáng bên hầm ếch trong nhà

Cách nhà bà Sáng chừng 10m, nhà bà Trần Thị Bốn bị cát từ sau động cát đổ tới, tràn vào nhà, chảy ra hai bên hiên và lấp cao lên trên 1m. Giếng nước bên cạnh cao hơn 1m giờ chỉ còn chưa được 20cm. Ngôi nhà vách đất của bà Bốn liêu siêu giữa những dòng thác cát vẫn liên tục chảy, lúc tràn hiên bên này, lúc khoét hiên bên kia.

Chốc chốc nước trong động cát tràn ra, một hố cát lại bị bục nước, một khối nước lớn lại ào ào đổ xuống các con đường nhỏ tạo thành những dòng suối chảy xiết từng đợt quanh nhà bà Bốn và những hộ dân trong xóm.

Sạt nhà, lấp ruộng

Cát ngập cả làng, lũ cát tràn về làm sạt lở. Trước nhà ông Trần Văn Tám và bà Hỳnh Thị Phắc đã hình thành một con suối với độ sâu trên 10m rộng khoảng 20m và ngôi nhà có nguy cơ bị sập bất cứ lúc nào. Hàng chục cây phi lao, dừa có đường kính từ 60- 70 cm trước mặt nhà ông Tám bị nước xói bật gốc, nằm chỏng chơ.

Hai trụ cổng của nhà ông giờ chỉ còn một trụ, một đã theo dòng lũ cát. Phía trước sân, đất tiếp tục sạt vì đã bị khoét hỏng chân, chỉ cần dẫm mạnh xuống là đất cát cứ thế trụt xuống hố sâu, ban đêm chỉ cần sẩy chân là cả người rơi xuống “hố tử thần” .

Bà Trần Thị Phắc, vợ ông Trần Văn Tám bên hố sâu trước hiên nhà, một trụ cổng đã rơi xuống vực
Bà Nguyễn Thị Phắc cho biết, không còn đường để đi vào nhà nữa, phải luồn qua phía sau nhà người khác đi tới. Nhà thì không biết sập khi nào, chồng tàn tật, bà bị bệnh kinh phong, gia đình thuộc diện hộ nghèo có mã số không biết bấu víu vào đâu.

Phía dưới, bên cạnh dòng suối vừa mới hình thành, gần 3ha ruộng lúa của Xóm Cát đã biến thành sông cát và bồi lấp lên trên 1,2m. Ông Trần Ngọc Nhi, nhà có 3 sào ruộng bị ngập sâu chia sẻ, cát lấp dày cả mét thì sức người đâu mà dọn đi. Giờ có thuê xe ủi cũng không có đường để xe đến, vụ tới chắc bỏ trắng, cái đói nhỡn tiền.

Xóm Cát có 210 hộ thì đợt lũ cát lần này đã làm đảo lộn cuộc sống của 190 hộ. Nhà cửa, đường xá, ruộng đồng bị tàn phá, biến dạng, không biết bao giờ mới có thể khôi phục lại được.

Ông Nguyễn Kim Tâm, Trưởng thôn Xóm Cát cho biết, từ chiều 8/11, khi lũ cát bắt đầu xuất hiện, cả xóm gồng mình đi chặt cây cối, đắp bao và bất kể cái gì có thể để ngăn dòng thác cát tàn phá làng nhưng vẫn không ngăn được. Hiện một lượng nước rất lớn vẫn liên tục chảy và chưa biết đến bao giờ nạn lũ cát này mới chấm dứt.   

Lũ cát do đâu?

Xóm Cát bao đời nay được bao bọc bởi những đồi cát, trong đó có 3 động lớn là Cao Biền, Đá Đen và Nỗng Dung, được trồng phi lao, bạch đàn hay cây bụi. Hơn 10 ngày qua mưa lớn kéo dài, nước ngấm lâu vào cát, tạo thành những dòng nước nhỏ từ trên cao đổ xuống, những đường nước nhỏ hợp lại thành nước lớn chảy xiết cuốn theo cát. Và cứ thế nước đưa cát chảy xuống thấp tạo thành những con suối cát khổng lồ “lao” thẳng vào làng.

Đường làng Xóm Cát thành dòng suối cát chảy mãi

Ông Ngô Văn Yêm, Phó Chủ tịch UBND xã An hải cho biết: Đây là một hiện tượng chưa từng xảy ra ở An Hải và Ban Chỉ huy Phòng chống lụt bão xã không dự lường được tình huống này.

Khi lũ cát về gây uy hiếp nhiều hộ dân ở đây, xã đã phân lực lượng thanh niên dân quân hỗ trợ nhân dân di dời tài sản và huy động cả làng dùng mọi vật dụng có thể để làm bờ bao chắn cát, ngăn chặn tình trạng nước chảy rông gây xói lở thêm nhà cửa và đường giao thông nhưng cũng chỉ ngăn được phần nào.

Ngày 10/11, Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Phú Yên đã đến Xóm Cát, xã An Hải để khảo sát tình hình và tìm hiểu nguyên nhân gây nên hiện tượng này. Bước đầu, Sở nhận định nguyên nhân xảy ra tình trạng nước chảy mạnh, trôi cát lấp xóm làng có thể là do mưa liên tiếp nhiều ngày liền, gây vỡ mạch nông trong tầng cát. Hiện tượng này rất lạ và lần đầu tiên xuất hiện tại An Hải nên cần có thời gian nghiên cứu để xác định rõ và tìm giải pháp khắc phục về lâu dài.

Ông Nguyễn Kim Tâm, Trưởng thôn Xóm Cát cho biết: Những thiệt hại do lũ cát gây ra vượt quá sức của địa phương. Trong đó 3 hộ bị thiệt hại nặng nhất là hộ ông Trần Văn Tám, bà Biện Thị Sáng và bà Trần Thị Bốn đều là những hộ nghèo, già cả, neo đơn, tàn tật nên rất cần sự trợ giúp để bà con có thể ổn định được cuộc sống.

Trước mắt, lũ cát vẫn còn diễn ra tại Xóm Cát, thôn tiếp tục vận động bà con bằng sức người khắc phục dần. Riêng đồng ruộng bị bồi lấp thì khó có thể khôi phục được trong vụ Đông Xuân tới đây. Về lâu dài, Xóm Cát cần sự trợ lực để khôi phục lại hệ thống giao thông và đồng ruộng đã bị lũ cát tàn phá, giúp nhân dân sớm ổn định đời sống sau lũ./.